สมบัติทางกายภาพและเคมีของดินเขตร้อนสำหรับปลูกข้าวในภาคเหนือตอนบนของประเทศไทยฤดูปลูกปี 2563/2564
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
พื้นที่ประเทศไทย ภาคเหนือตอนบนประกอบด้วย 8 จังหวัดได้มีการจัดเขตพื้นที่ความเหมาะสมตามชั้นความเหมาะสมของที่ดินสำหรับการปลูกข้าวเป็นพื้นที่เหมาะสมมาก (S1) 1.9 ล้านไร่ เหมาะสมปานกลาง (S2) 1.3 ล้านไร่ เหมาะสมน้อย (S3) 3.2 แสนไร่ และพื้นที่ไม่เหมาะสม (N) 6.6 แสนไร่ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สมบัติทางกายภาพและเคมีของดินนาในภาคเหนือตอนบน ฤดูปลูก 2563/2564 เพื่อเป็นฐานข้อมูลในการจัดการดินและปุ๋ยให้เหมาะสมต่อการผลิตข้าวเหนียวอย่างยั่งยืน โดยการสุ่มเก็บตัวอย่างดินแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) และวิเคราะห์สมบัติดินทั้งทางกายภาพและเคมีในห้องปฏิบัติการ ศูนย์วิจัยข้าวแพร่ ผลการวิเคราะห์ดิน พบว่า เนื้อดินที่พบมากที่สุด คือ ดินร่วนปนทราย คิดเป็นร้อยละ 43 ของตัวอย่างทั้งหมด โดยดินชนิดนี้มีการระบายน้ำดี แต่มีข้อจำกัดในการเก็บกักน้ำ และธาตุอาหาร ขณะที่ดินเหนียวซึ่ง มีศักยภาพสูงในการกักเก็บความชื้น และธาตุอาหาร พบในสัดส่วนที่น้อยมาก สำหรับสมบัติทางเคมีของดิน พบว่า มีความแตกต่างระหว่างชั้น ความเหมาะสมของที่ดินอย่างชัดเจนโดยพื้นที่ S1 มีค่ามัธยฐานของอินทรียวัตถุ 2.34 เปอร์เซ็นต์ (IQR: 1.76-2.92) ฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ 12 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (7-23) โพแทสเซียมแลกเปลี่ยนได้ 81 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (47-120) และค่าความเป็นกรด-เบส 5.61 (5.16-6.17) สำหรับพื้นที่ S2 มีค่ามัธยฐานของอินทรียวัตถุ 2.05 เปอร์เซ็นต์ (1.59-2.58) ฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ 11 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (6-26) โพแทสเซียมที่แลกเปลี่ยนได้ 80 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (52-113) และค่าความเป็นกรด-เบส 5.31 (4.97-5.95) โดยมีค่าธาตุอาหารต่ำกว่าพื้นที่ S1 และมีสภาพเป็นกรดจัดมากโดยเฉพาะพื้นที่จังหวัดเชียงรายและลำปาง ในขณะที่พื้นที่ S3 ซึ่งมีค่ามัธยฐานของอินทรียวัตถุ 2.18 เปอร์เซ็นต์ (1.68-2.68) ฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ 30 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (15-66) โพแทสเซียม 88 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (52-143) และค่าความเป็นกรด-เบส 5.61 (5.05-6.24) ส่วนพื้นที่ N มีค่ามัธยฐานของอินทรียวัตถุ 2.12 เปอร์เซ็นต์ (1.57-2.58) ฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ 16 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (7-40) โพแทสเซียม 80 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม (48-115) และค่าความเป็นกรด-เบส 5.64 (5.08-6.17) ผลการศึกษาครั้งนี้ยังได้ข้อมูลสนับสนุนว่า การใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ธาตุอาหาร ลดต้นทุน และป้องกันการสะสมธาตุอาหารเกินความจำเป็นโดยเฉพาะในพื้นที่ S3 ที่มีฟอสฟอรัสสะสมสูงควรลดการใช้ปุ๋ยฟอสเฟต ซึ่งแนวทางการจัดการปุ๋ยครั้งนี้อาจจะช่วยเพิ่มผลผลิตข้าวเหนียวในภาคเหนือตอนบนได้
Article Details
References
กรมการข้าว. 2552. คำแนะนำการใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน. สำนักวิจัยและพัฒนาข้าว กรมการข้าว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. กรุงเทพฯ. 90 หน้า.
กรมพัฒนาที่ดิน. 2562. คู่มือการวิเคราะห์ดินทางเคมีเพื่อประเมินความอุดมสมบูรณ์ของดิน. สำนักวิทยาศาสตร์เพื่อการพัฒนาที่ดิน กรมพัฒนาที่ดิน, กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. 102 หน้า.
ทศนัศว์ รัตนแก้ว. 2567. การใช้ข้อมูลการรับรู้ระยะไกลเพื่อศึกษาสมบัติบางประการของดินในพื้นที่เสี่ยงการเป็นดินกรดและดินเค็มภาคกลางของประเทศไทย. วารสารวิจัยและส่งเสริมวิชาการเกษตร 41(2): 157-174.
สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร. 2567. ข้อมูลการผลิตสินค้าเกษตรปี 2555-2565. สืบค้นจาก: https://www.oae.go.th/view/1/%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B2/TH-TH. (23 กรกฎาคม 2567)
Agri-map online. 2563. ระบบแผนที่เกษตรเพื่อการบริหารจัดการเชิงรุกออนไลน์. สืบค้นจาก: https://agri-maponline.moac.go.th/. (12 พฤษภาคม 2563)
Almendros, G., H. Knicker and F. J. Gonzalez-Vela. 2003.Rearrangement of carbon and nitrogen forms in peat after progressive thermal oxidation as determined by solid state C-13 and N-15-NMR spectroscopy. Organic Geochemistry 34: 1559-1568.
AOAC. 1991. Quality Assurance Principle for Analytical Laboratories. 2nd eds. Rockville, Maryland: Association of Official Analytical Chemists.
Arunrat, N., S. Sereenonchai, P. Kongsurakan and R. Hatano. 2022. Assessing soil organic carbon, soil nutrients and soil erodibility under terraced paddy fields and upland rice in northern Thailand. Agronomy 12(2): 537.
Chakravarty, M., D.J. Nath and U.J. Sarma. 2023. Physicochemical properties of long-term ricefallow cultivation and uncultivated soils of Nalbari, Assam, India. International Journal of Plant & Soil Science 35(20): 1362-1369.
Chen, Q., Y. Song, Y. An, Y. Lu and G. Zhong. 2024. Soil microorganisms: Their role in enhancing crop nutrition and health. Diversity 16(12): 734.
Day, P.R. 1965. Particle fractionation and particle-size analysis. pp. 545-567. In: C.A. Black (ed.), Method of Soil Analysis. Part I. Agronomy Monograghs No. 9. American Society of Agronomy Inc., Madison, Wisconsin.
Dou, F., J. Soriano, R.E. Tabien and K. Chen. 2016. Soil texture and cultivar effects on rice (Oryza sativa, L.) grain yield, yield components and water productivity in three water regimes. PLOS One 11(3): e0150549.
Hossain, I. 2014. Correlation of available phosphorus and potassium with pH and organic matter content in the different forested soils of Chittagong Hill Tracts, Bangladesh. International Journal of Forest, Soil and Erosion 4(1): 7-10.
Jayara, A.S., S. Pandey and B.K. Ambasta. 2021. Physico-chemical properties of soil and its relationship with soil health. Chemical Science Review and Letters 10(37): 9-16.
Kome, G.K., R.K. Enang, F.O. Tabi and B.P.K. Yerima. 2019. Influence of clay minerals on some soil fertility attributes: A review. Open Journal of Soil Science 9(9): 155-188.
Niederberger, J., M. Kohler and J. Bauhus. 2019. Distribution of phosphorus fractions with different plant availability in German forest soils and their relationship with common soil properties and foliar P contents. SOIL 5(2): 189-204.
Oechaiyaphum, K., H. Ullah, R.P. Shrestha and A. Datta. 2020. Impact of long-term agricultural management practices on soil organic carbon and soil fertility of paddy fields in northeastern Thailand. Geoderma Regional 22.
Srinivasan, R., D.C. Nayak, R. Gobinath, S.N. Kumar, D.V.K.N. Rao and S.K. Singh. 2022. Consequential rice crop response to resultant soil properties in a toposequence in eastern coastal plain of Odisha, India. Modeling Earth Systems and Environment.
USDA. 2024. Rece production. Available source: https://ipad.fas.usda.gov/. (July 20, 2024)
Wicharuck, S., N. Khongdee, N. Mawan and K. Stahr. 2023. Soil erosion assessment under different land use types using modified Gerlach trough in northwestern Thailand highland. Soil Science Annual 74(1): 163079.
Yamane, T. 1967. Statistics, An Introductory Analysis. 2nd eds. Harper and Row. New York. 919 p.
Ye, C., G. Zheng, Y. Tao, Y. Xu, G. Chu, C. Xu, S. Chen, Y. Liu, X. Zhang and D. Wang. 2024. Effect of soil texture on soil nutrient status and rice nutrient absorption in paddy soils. Agronomy 14(6): 1339.