ประสิทธิภาพการใช้น้ำของข้าวนาปรังที่ปลูกในนาภาคกลาง

บทคัดย่อ

การศึกษาปริมาณน้ำใช้ (ETP) และประสิทธิภาพการใช้น้ำ (WUE) ของการผลิตข้าวภาคกลางในฤดูนาปรัง ดำเนินการวิจัยที่ศูนย์วิจัยข้าวสุพรรณบุรี และ ศูนย์วิจัยข้าวปทุมธานี ระหว่างปี 2544-2546 และ 2549-2550 โดยการ ให้น้ำอย่างประหยัด 2 วิธี คือ แบบสลับน้ำขังกับน้ำแห้ง (intermittent irrigation) แบบดินพออิ่มตัว (saturated soils) โดยปล่อยน้ำท่วมผิวดิน และให้น้ำเฉพาะร่อง เปรียบเทียบกับการให้น้ำแบบขังตื้นตลอดฤดูปลูก (shallow Continuous flooding) ซึ่งเป็นวิธีที่เกษตรกรนิยมปฏิบัติ พบว่า การปลูกข้าวมีช่วงการให้น้ำ 86-90 วัน การให้น้ำแบบสลับน้ำขังกับน้ำแห้งใช้น้ำ 983 ลบ.ม./ไร่ การให้น้ำแบบดินพออิ่มตัว ใช้น้ำ 601 ลบ.ม./ไร่ และการให้น้ำแบบขังตื้นตลอดฤดูปลูก ใช้น้ำ 1,148 ลบ.ม./ไร่ การให้น้ำแบบประหยัดทั้ง 2 วิธี สามารถลดปริมาณการใช้น้ำในการปลูกข้าวได้ 14.4 และ 47.6% หรือใช้น้ำน้อยกว่า 165.4 และ 547.0 ลบ.ม./ไร่ ตามลำดับ เมื่อเปรียบเทียบกับการขังน้ำตื้นตลอดฤดูปลูก การให้น้ำแบบขังน้ำตื้นตลอดฤดูปลูกมีประสิทธิภาพการใช้น้ำเฉลี่ย 0.52-0.55 กก.ข้าวเปลือก/น้ำใช้ 1 ลบ.ม. ต่ำกว่า การให้น้ำแบบสลับน้ำขังกับน้ำแห้งเล็กน้อย โดยวิธีการหลังประสิทธิภาพการให้น้ำ 0.57- 0.68 กก. ข้าวเปลือก/น้ำใช้ 1 ลบ.ม. ส่วนการให้น้ำแบบดินพออิ่มตัว มีประสิทธิภาพการใช้น้ำเฉลี่ยสูงสุด 0.96-1.07 กก.ข้าวเปลือก/น้ำใช้ 1 ลบ.ม. สำหรับการให้น้ำแบบปล่อยท่วมเฉพาะร่องที่มีวิธีการปลูกข้าวต่างกัน และรักษาความชื้นแบบดินพออิ่มตัว ปริมาณน้ำ ที่ใช้เท่าเทียมกัน โดยการให้น้ำวิธีที่ปลูกข้าวข้างร่องมีประสิทธิภาพการใช้น้ำเฉลี่ย 0.84 กก.ข้าวเปลือก/น้ำใช้ 1 ลบ.ม. ผลผลิตข้าวที่ศูนย์วิจัยข้าวสุพรรณบุรี ข้าวทุกพันธุ์/สายพันธุ์ที่ปลูกในสภาพการให้น้ำแบบสลับน้ำขังและน้ำแห้ง และ แบบดินพออิ่มตัวให้ผลผลิตเฉลี่ยลดลง 7.3 และ 2.7% ตามลำดับ เมื่อเปรียบเทียบกับการให้น้ำแบบขังตลอดฤดูปลูก ส่วนที่ศูนย์วิจัยข้าวปทุมธานี ข้าวทุกพันธุ์/สายพันธุ์ที่ปลูกในสภาพการให้น้ำ 2 วิธี ดังกล่าว ให้ผลผลิตข้าวเฉลี่ยสูงกว่า การปลูกข้าวในสภาพการให้น้ำแบบขังตื้นตลอดฤดูปลูก 9.6 และ 6.8% ตามลำดับ