สภาพฟ้าอากาศที่เปลี่ยนแปลง : ผลกระทบของอากาศหนาวเย็นต่อผลผลิตของข้าวในเขตภาคเหนือตอนล่าง

บทคัดย่อ

พื้นที่ปลูกข้าวในภาคเหนือตอนล่างของประเทศไทย เริ่มได้รับผลกระทบอย่างรุนแรงจากสภาพฟ้าอากาศแปรปรวนและเปลี่ยนแปลงจากสภาพอากาศหนาวเย็นผิดปกติอย่างต่อเนื่องในฤดูนาปรัง 2550 ทำให้ผลผลิตข้าวในจังหวัดกำแพงเพชร สุโขทัย พิษณุโลก และพิจิตร เสียหายรวม 621,176 ไร่ คิดเป็นมูลค่าสูงถึง 2,749 ล้านบาท และมีข้อมูลผลงานวิจัยในประเทศเขตหนาวว่าระยะที่ข้าวอ่อนแอที่สุดต่ออากาศหนาว คือ ระยะ young microspore หรือประมาณ 8.5-10 วันก่อนออกรวง และอุณหภูมิที่ทำให้การเป็นหมันสูง คือ 15-20 °ซ. จึงได้เริ่มดำเนินการวิจัยเป็นกรณีศึกษาเพื่อให้ได้ข้อมูลเบื้องต้น ด้านความสัมพันธ์ของอุณหภูมิต่ำขณะที่ข้าวกำลังเจริญเติบโต กับการเป็นหมันและความเสียหายต่อผลผลิตข้าวพันธุ์สุพรรณบุรี 3 ที่ปลูกในฤดูนาปรัง ณ ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลก ปลูกวันที่ 26 ตุลาคม 2549 และเก็บเกี่ยว 26 กุมภาพันธ์ 2550 จากข้อมูลอุณหภูมิราย 3 ชั่วโมง พบว่า อุณหภูมิต่ำสุดของแต่ละวันตั้งแต่เริ่มปลูก เริ่มจาก 25 °ซ. และลดลงเรื่อยๆ ไปจนถึงช่วงตั้งแต่กลางเดือนธันวาคมจนถึงสัปดาห์แรกของเดือนกุมภาพันธ์ ที่อุณหภูมิต่ำสุด ส่วนใหญ่ต่ำกว่า 20 °ซ. ซึ่งเป็นระยะเริ่มสร้างรวงอ่อน-สะสมแป้ง ช่วงที่คาดว่าน่าจะเป็นระยะวิกฤติ คือ young microspore ซึ่งอุณหภูมิต่ำสุดอยู่ที่ 16.3-21.3 °ซ. ผลของอุณหภูมิต่ำตลอดฤดูปลูก ทำให้ข้าวสุพรรณบุรี 3 มีอาการเหลืองในระยะแตกกอ เมล็ดเป็นหมัน 67% บางรวงมีปลายรวงฝ่อ อายุการเก็บเกี่ยวยืดออกไปอีก 13 วัน และผลผลิต ลดลงถึง 54%